Efez
Miasto jońskie, którego założycielem wg legensy był Androklos, syn ateńskiego króla Kordusa. Przed wyprawą do Jonii, otrzymał od wyroczni wskazówkę dotycząca miejsca założenia miasta. Miało ono powstać w miejscu, które "wskaże jemu ryba i dzik". Zgodnie z mitem, na wzgórzu Pion, niedaleko ujścia rzeki Kaystron, spotkał przy ognisku rybaków piekących ryby. Jedna z ryb podskoczyła a rozpryskujące się iskry zapaliły pobliskie zarośla. Ogień spłoszył kryjącego się w nich dzika. Miasto zostało założone w IX w. p.n.e..
W VII wieku p.n.e. miasto zostało zniszczone podczas najazdu Kimmerów. Około 560 p.n.e. Efez został zdobyty przez króla Lidii Krezusa, który je odbudował. W 546 p.n.e., po zwycięstwie Cyrusa Wielkiego przeszedł pod panowanie perskie. W 334 p.n.e. został zdobyty przez Macedończyków. Po śmierci Aleksandra Wielkiego odziedziczył je Lizymach, który przeniósł je o kilka kilometrów ze względu na zamulanie portu. W 133 p.n.e. Efez wraz z całym królestwem pergamońskim przeszedł pod panowanie imperium rzymskiego. W I wieku do Efezu dotarła wiara chrześcijańska. Św. Paweł, podczas swoich podróży misjonarskich, najprawdopodobniej trzykrotnie gościł tu i nauczał.
Z Efezem jest związana postać św. Jana Ewangelisty, który tu przeżył ostatnie trzy lata życia i napisał swoją Ewangelię. Św. Jan osiedlił się w Efezie wraz z matką Jezusa Maryją.
W III wieku Efezu nie ominęły najazdy Gotów. Zniszczenia spowodowane najazdem oraz coraz silniejsze zamulanie się ujścia rzeki zapoczątkowały stopniowy upadek miasta. Morze odsuwało się coraz dalej.
Zabytki:
Odeon - znajduje się w pobliżu agory. Został zbudowany w II wieku przez Vediusa Antoniusa i jego żonę Flawię Papionę. Jest to niewielki teatr mieszczący 1500–2000 osób. Podobno posiadał drewniane zadaszenie.
świątynia Dea Roma i Divus Julius - zbudowana w I wieku przez Oktawiana Augusta. Obecnie zachowały się jedynie fragmenty kolumn
Prytanejon - budynek rady miejskiej, zbudowany w I wieku. Na dziedzińcu palił się wieczny ogień, którym opiekowali się kapłani Kureci.
Droga Kuretów - część świętej drogi wiodącej do Świątyni Artemidy. Prowadzi od budynku odeonu w kierunku Biblioteki Celsusa. Zgodnie z tradycją przechodziła tędy procesja kapłanów Kuretów niosących drewno do podtrzymywania świętego ognia. Wzdłuż drogi zachowały się liczne pomniki.
Świątynia Domicjana - zbudowana w latach sprawowania władzy przez cesarza, należała do największych w mieście. Przed nią, na dwumetrowym postumencie, ustawiono pomnik cesarza Domicjana.
Fontanna Pollia - została zbudowana w 97 przez Sextiliusa Pollio. Zasilana była z akweduktu doprowadzającego wodę na agorę. Ścianę basenu fontanny zdobiła grupowa rzeźba przedstawiającą spotkanie Odyseusza z Polifemem.
Monument Memmiusa - zbudowany dla upamiętnienia dyktatora Sulli i Gajusa Memmiusa, budowniczego akweduktu zaopatrującego Efez w wodę.
Brama Herkulesa - zbudowana została na przełomie IV i V wieku nad Drogą Kuretów, w pobliżu monumentu Memmiusa.
Fontanna Trajana - zbudowana na początku II wieku dla upamiętnienia cesarza Trajana.
Domy na tarasach - należały do bogatszych mieszkańców Efezu. Najstarsze z nich zostały zbudowane na początku I wieku.
Świątynia Hadriana - zbudowana w porządku korynckim w II wieku dla uczczenia cesarza Hadriana.
Łaźnie Scholastyki - typowe termy rzymskie, zostały zbudowane w I wieku, odnowione zostały w V wieku przez kobietę o imieniu Scholastyka, której posąg (bez głowy) nadal znajduje się na tarasie, przy wejściu do łaźni. Termy sąsiadują z latrynami dla mężczyzn (latryny dla kobiet były zlokalizowane w innej części miasta), tworząc kompleks budynków służących mieszkańcom miasta.
Latryny dla mężczyzn - zlokalizowano na wschód od łaźni Scholastyki. Pod ścianami umieszczono marmurowe płyty z otworami. Latryny zaopatrzone były w system kanalizacyjny, przez który przepływająca woda spłukiwała odchody zbierane w specjalnym basenie.
W sąsiedztwie łaźni, naprzeciw Biblioteki Celsusa odkryto ruiny budynku, który uznano za dom publiczny.
Świątynia Serapisa - poświęcona Serapisowi, została zbudowana w II wieku. Budowla została wzniesiona z ogromnych bloków marmuru, kolumny o średnicy ok. 1,5 m miały wysokość 12 m. Wewnątrz świątyni najprawdopodobniej znajdował się posąg bóstwa wykonany z granitu.
Biblioteka Celsusa - symbol Efezu. Najbardziej charakterystyczne ruiny starożytnego miasta.
Brama Mazeusa i Mitridiusza - znajduje się w sąsiedztwie biblioteki Celsusa i agory handlowej. Została zbudowana przez Mazeusa i Mitrydatesa w formie trójprzelotowego łuku triumfalnego.
Agora handlowa -początkowo zajmowała wielki plac. Na środku placu umieszczono zegary: wodny i słoneczny.
Ulica Marmurowa - prowadzi od biblioteki Celsusa, wzdłuż handlowej agory, w kierunku teatru. Jest to wykładany marmurowymi płytami odcinek Świętej Drogi, która prowadziła aż do Świątyni Artemidy. Zachowany fragment został przebudowany w V wieku. Widoczne wzdłuż drogi kanały ściekowe umieszczono poniżej poziomu ulicy.
Wielki Teatr- został wkomponowany w zbocze góry Pion (Panaır). Budowę teatru rozpoczęto podczas sprawowania władzy przez Lizymacha w III wieku p.n.e. Fasadę sceny ozdobiono kolumnami i niszami, w których umieszczono rzeźby. Był to jeden z największych teatrów Jonii, który i w naszych czasach gromadzi publiczność podczas corocznych Efeskich Festiwali Muzycznych.
Droga Arkadiusza - nazywana też Arkadyjską albo drogą portową, prowadzi od teatru w kierunku portu.
Kościół Marii Panny. W II wieku, w pobliżu portu wybudowano bazylikę. Po uznaniu chrześcijaństwa za religię państwową, bazylikę przebudowano na kościół.
Stadion - został zbudowany w I wieku, podczas sprawowania władzy przez Nerona. Służył jako miejsce zawodów sportowych.
Na terenie ruin odkryto jeszcze wiele innych obiektów. Większość z nich jest niedostępna dla zwiedzających. Na terenie Efezu nadal są prowadzone prace archeologiczne.
Jak dojechać?
Efez położony jest na Wybrzeżu Egejskim Turcji, kilka kilometrów od miasta Selcuk i kilkanaście od Kusadasi. Dojechać można samochodem, taksówką lub dolmuszem kursującym pomiędzy tymi miastami.
Do Efezu można wejść z dwóch stron:
1) dojechać dolmuszem drogą D515 Dr. Sabri Yayla, a następnie przejść ok. kilometr pieszo lub wziąć taksówkę;
2) dojechać drogą D550, a następnie Meryem Ana Yolu z Selcuk.
Warto pamiętać, że zwiedzanie może zająć nawet kilka godzin, a wejście i wyjście z ruin nastąpi z różnych stron. Jeśli natomiast przyjedziemy do ruin samochodem, konieczne będzie dwukrotne przejście trasy, żeby wrócić na parking lub wzięcie taksówki.
Pokaż Wybrzeże Egejskie Turcji na większej mapie
